หากตั้งใจจะเลี้ยงลูกด้วยนมแม่นั้น สามารถเริ่มเตรียมตัวได้ตั้งแต่ก่อนคลอดกันเลยค่ะ เพราะเมื่อมีการเตรียมตัวที่ดีพอถึงวันคลอดก็จะมีส่วนช่วยทำให้น้ำนมมาได้เร็วขึ้น และมีความรู้เบื้องต้นที่จะรับมือกับสถานการณ์ต่างๆได้
การเตรียมตัวของแม่ก่อนคลอด นอกจากแม่จะต้องปฏิบัติตัวในระยะตั้งครรภ์แล้ว แม่จำเป็นต้องมีการเตรียมตัวเพื่อให้นมลูกดังนี้
- แม่ควรกินอาหารให้เหมาะสม เพียงพอ และกินให้ครบทั้ง 5 หมู่ มีน้ำหนักตัวก่อนคลอดเพิ่มขึ้นอย่างน้อย 10 – 12 กก.
- แม่ควรใช้เสื้อชั้นในที่มีขนาดพอเหมาะกับการขยายตัวของเต้านม เพื่อช่วยพยุงเต้านมแต่ไม่ควรให้กดรัดเต้านม
- แม่ควรเตรียมหัวนมเพื่อให้ลูกดูดได้ง่าย โดยการดึงหัวนมแล้วใช้อุ้งมือรูดจากฐานเต้านมไปที่ปลายหัวนม ทำวันละ 1- 2 ครั้ง ถ้าบริเวณปลายหัวนมมีสะเก็ดดำติดอยู่ ให้ใช้ผ้าสะอาดเนื้อนุ่มๆ ชุบน้ำธรรมดานำมาเช็ดออก
- แม่ที่มีหัวนมบอดหรือบุ๋ม ควรปรึกษาแพทย์ เพื่อขอรับคำแนะนำาและวิธีแก้ไข
การปฏิบัติตัวของแม่หลังคลอด มีดังนี้
- หลังคลอดให้ลูกนอนใกล้ชิดกับแม่ และให้ลูกเริ่มดูดนมแม่เร็วที่สุดภายใน 6 ชั่วโมง อย่างช้าไม่เกิน 12 ชั่วโมง และให้ดูดนมบ่อยๆ เพราะเป็นการกระตุ้นให้มีน้ำนมเร็วและมากขึ้น น้ำนมในวันแรกๆ เป็นหัวน้ำนม (Colostrum) มีสีเหลืองอ่อนใสมีจำนวนน้อยแต่เพียงพอสำหรับลูกเป็นน้ำนมที่มีประโยชน์อย่างยิ่ง เพราะช่วยขับขี้เทา (Mecconium) และสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโรค เช่น ท้องร่วง ควรให้ลูกดูดนมทุกๆ 2 ชั่วโมง
- วันต่อๆ ไปให้ลูกดูดนมเมื่อหิว (โดยทั่วไปประมาณทุกๆ 3 ชั่วโมง) ขณะดูดนมบางครั้งลูกอาจจะหลับไป แม่ควรใช้นิ้วขยับหัวนมหรือเขี่ยแก้มลูกกระตุ้นให้ลูกดูดจนอิ่ม
- ให้ลูกดูดนมทั้ง 2 ข้าง นานข้างละประมาณ 15 นาที
- ในมื้อถัดไปให้เริ่มเต้าที่ดูดที่หลังก่อน เพราะน้ำนมที่ค้างอยู่มีประโยชน์มาก และเป็นการกระตุ้นให้มีน้ำนมเพิ่มมากขึ้น
- ในขณะให้นมลูก แม่ควรอยู่ในท่าที่สบาย ใช้อุ้งมือประคองเต้านม โดยใช้นิ้วชี้และหัวแม่มือ ปรับหัวนมให้ตรงกับปากของลูก ระวังอย่าให้เต้านมอุดจมูกลูก
- สอดหัวนมเข้าปากลูกให้ลึกพอ โดยเหงือกของลูก ย้ำอยู่บนลานหัวนม (ไม่ใช่ย้ำที่หัวนม) เพื่อกระตุ้นให้ลูกดูดนมและมีน้ำนมเพิ่มมากขึ้น ทั้งยังป้องกันหัวนมแตก
- ถ้าแม่มีน้ำนมหยดออกมาในข้างที่ไม่ได้ให้ลูกดูดนม แม่ควรใช้นิ้วคลึงเบาๆ ที่หัวนม น้ำนมก็จะไม่หยด และถ้าลูกหยุดดูดหรือหลับ แม่ควรปลดปากลูกออกจากหัวนมแม่ก่อนโดยใช้นิ้วสอดเข้าที่มุมปากหรือใต้คางลูก พอลูกอ้าปากแม่ก็ค่อยๆ ถอนหัวนมออกจากปากลูกได้
- เมื่อลูกดูดนมข้างหนึ่งเสร็จควรจับลุกขึ้นพาดบ่าแล้วลูกหลังเบาๆ เพื่อให้เรอ และทำซ้ำอีกครั้งเมื่อลูกดูดนมอิ่ม
